Kỹ Thuật Kiến Thiết Vườn Trồng Cây Ăn Quả

1. Thiết kế vườn

1.1. Mẫu thiết kế vườn trên đất dốc

– Nên thiết lập vườn tại vùng có đất phù sa ven sông, đất phù sa cổ, đất đồi Feralit đỏ hoặc Feralit vàng đỏ, đất thung lũng ở các vùng núi. Các loại đất trên thường có kết cấu đất xốp và nhẹ với tầng bề mặt dầy trên 80 cm; thoát nước; mực nước ngầm dưới 1m; độ pH từ 5,5 – 6,5; độ dốc không quá 20 – 250.

– Lập vườn trên đất dốc cần chống xói mòn bằng cách tạo các luống bậc thang rộng 3-5 m theo đường đồng mức. Các hàng cây bố trí theo hướng Bắc-Nam. Bố trí vườn cạnh hoặc gần nguồn nước để chủ động nước tưới trong điều kiện khô hạn, có rãnh thoát nước trong mùa mưa lũ.

Ngoài các chú ý trên còn nên chọn vị trí thuận lợi giao thông để dễ vận chuyển quả đến nơi tiêu thụ. Tránh các vùng hay xảy ra rét đậm, rét hại và sương giá.

Toàn bộ vườn trồng kín cỏ trừ tán cây xung quanh gốc. Cỏ Axonopus được trồng trong các rãnh thoát nước.

– Keo tai tượng là loại cây thích hợp và đã được trồng làm hàng rào chắn gió. Chúng được trồng 2-3 hàng tạo thành vành đai bao quanh phía đỉnh đồi (Bắc), phía Nam và đường bao phía Đông của vườn.

– Thiết kế hệ thống tưới:

Nước được bơm từ trạm bơm nằm cuối vườn về phía Nam theo đường ống phi 4” đặt ngầm dưới đất lên bể chứa trên đỉnh đồi (Hình 3). Nước tưới sau đó theo 5 đường ống dẫn chính (phi 2”) chia nước xuống các lô. Tại mỗi lô chính sẽ có 10 van khóa (phi 0,5”) để lấy nước trực tiếp tưới cho cây theo hệ thống tưới nhỏ giọt.

1.2. Lập vườn trên đất thấp trũng cần lên líp tôn cao đất để trồng cây. Đặc biệt chú trọng các biện pháp chống úng ngập cho cây.

a) Chuẩn bị vườn trồng:Toàn bộ cây hoang chặt bỏ và đào gốc rồi vùi xuống rạch nằm trong vườn.

b) Thoát nước bề mặt: Vườn bao gồm 5 hàng trồng cây chính, mỗi hàng rộng 5-5,6m . Rãnh thoát nước chính A chạy dọc hướng Bắc và rộng 180x sâu 30-60cm. Toàn bộ nước bề mặt sẽ được dồn về một hố ga chính trước khi thoát ra rạch quanh vườn.

Giữa các hàng trồng cây là rãnh B rộng 150x sâu 30cm cùng đổ dồn vào rãnh A, bao quanh vườn là rãnh C rộng 30cm x sâu 30cm. Rãnh D bao quanh nhà vườn rộng 20cm x sâu 20cm. Cả hai rãnh C và D cùng chảy thẳng ra rạch.

c)Thoát nước ngầm: Các hệ thống rãnh thoát nước ngầm rộng 30cm và ở độ sâu 90-100cm nối liền với nhau. Cành cây nhãn chặt bỏ được đặt nằm dưới đáy rồi phủ bằng thân lạc hoặc sỏi đá và cuối cùng lấp đất lên. Nước ngầm trong hệ thống thoát ngầm được đổ dồn vào một hố ga sâu 140cm trước khi được bơm đổ ra ngoài rạch.

2. Trồng cây trong vườn

2.1. Đào hố, bón phân lót và lấp hố

Hố trồng CAQ có múi cần đào to, kích thước hố nên là 0,8 x 0,8 x 0,8m hoăc 1 x 1 x 1m tùy thuộc vào tính chất đất và địa hình. Nếu tầng đất dưới rắn chắc (đất sét, đá ong…) hoặc mạch nước ngầm cao nên đào hố rộng hơn thay vì đào sâu, ở vùng đất xấu nghèo dinh dưỡng cần đào hố to và sâu hơn.

Khi đào đất trồng cây cần lưu ý đổ riêng lớp đất màu phía trên về một bên, lớp đất phía dưới về một bên.

Khi đào hố xong, phần đất màu của mỗi hố được trộn đều với phân chuồng, phân hóa học và vôi bột. Khi lấp hố cần cho một lớp đất đáy xuống trước, sau đó cho hỗn hợp phân xuống sau. Trộn đều phân với đất, vun thành vồng đất cao 15- 20 cm so với mặt đất vườn để khi đất lún cây không bị trũng, không bị úng nước, tránh,được nấm bệnh Phytophthora gây thối gốc.

>>>Xem thêm: Chăm Sóc Và Dưỡng Trái Cây Ăn Trái Như Thế Nào Là Đúng Cách?

2.2. Trồng cây, chống cây và tưới nước

Dùng dao hay kéo cắt đáy và phía bên túi bầu ra.

Lúc trồng chỉ cần đào một hố lớn hơn bầu cây một ít ở giữa vồng đất, tháo bỏ túi bầu và mặt thẳng cây xuống rồi lấy ngay phần đất vừa đào lên lấp lại cho kín và nén nhẹ, không nên lấp đất cao phủ lên mắt ghép.

Sau khi trồng cây xong dùng một hoặc hai đoạn cọc tre hoặc gỗ chống giữ cho cây luôn đứng thẳng. Cọc chống cần cắm nghiêng và cách một khoảng cách nhất định với thân cây để tránh làm bộ rễ cây bị tổn thương.

Dùng dây vải hoặc dây cao su (cắt từ săm xe cũ) buộc nhẹ vào cọc. Sau khi trồng phải tưới nước ngay cho cây (kể cả trong mùa mưa). Phải tưới cây sao cho giữ được độ ẩm đất đạt 70% trở lên trong 2 tuần để cây không chết. Lượng nước tưới lần đầu khoảng 10 lít/cây, sau đó tùy thời tiết có thể cách 2-3 ngày tưới một lần. Trước khi tưới nên chọc hai lỗ bên gốc cây để nước ngấm dễ. Không tưới vào thân cây để tránh bị bệnh.

2.3. Mật độ trồng

Tùy thuộc vào giống và khả năng thâm canh của từng hộ gia đình, cam nên trồng với mật độ 400 hoặc 500 cây/ha tương đương 4 x 5m hoặc 5 x 5m. Quít có thể trổng dày hơn 600 – 700 cây/ha, nhưng bưởi lại trồng thưa hơn 300 – 350 cây/ha.

2.4. Làm cỏ

Thời kỳ kiến thiết cơ bản có thể trồng xen các loại cây họ đậu để cải tạo đất và chống xói mòn. Thân lá cây họ đậu có thể dùng tủ gốc cho cây. Chú ý xới nhẹ làm sạch cỏ xung quanh tán cây koặn tủ gốc để chống cỏ mọc. Phần ngoài tán cây cũng như giữa các hàng cây phải giữ thảm cỏ để vừa giữ ẩm đất, vừa chống xói mòn đất và tạo nơi cư trú của những côn trùng có ích.

Khi cây đang ở thời kỳ kinh doanh vẫn phải duy trì thảm cỏ trong vườn. Không nên cày xới giữa các hàng cây quanh tán cây.

3. Phân bón và kỹ thuật bón

Cây ăn quả cần được bón phân đầy đủ để cho năng suất cao và chất lượng quả tốt.

3.1. Bón lót:

Cần 3 loại chính: phân chuồng, vôi bột và phân hóa học, liều lượng tùy loại cây. Các loại phân bón kể trên trộn đều với đất và cho vào hố đào trước khi trồng.

3.2. Bón định kỳ hàng năm ở thời kỳ kiến thiết cơ bản

– Phân chuồng:

Hàng năm bón bổ sung 40-50kg phân hữu cơ cho một cây, đào rãnh xung quanh tán cây hoặc rãnh đứt đoạn theo tán cây sâu 25-30cm, bón phân chuồng kết hợp với phân hóa học vào rãnh rồi lấp đất lại.

– Phân hóa học: lượng phân bón nên bón từ 3-4 lần/năm.

3.3. Bón định kỳ hàng năm ở thời kỳ kinh doanh

Thời kỳ này lượng phân hữu cơ cũng bón tương tự như thời kỳ kiến thiết cơ bản. Thông thường người ta bón phân hữu cơ sau khi thu hoạch quả một tháng. Lượng phân hóa học bón cho cây 4-5 tuổi tăng dần theo nhu cầu của cây. Từ năm thứ 6 trở đi phân hóa học được bón theo năng suất quả/cây của vụ trước.

Thời kỳ bón phân và số lượng từng lần bón hiệu quả với cây ăn quả có múi được tổng kết như sau:

Sau thu hoạch một tháng, tiến hành bón 40% đạm + 100% lân + 30% kali + toàn bộ phân hữu cơ (tháng 11-12).

Thời kỳ ra lộc xuân, ra hoa và sau đậu quả (tháng 2-4)

Thời kỳ quả lớn: 30% đạm + 40% Kali (tháng 7-8).

Ngoài phân đa lượng cần chú ý bón bổ sung các loại phân bón có chứa mangan. kẽm, magiê.

Vôi cũng rất cần cho CAQ vì vừa cung cấp canxi cho cây vừa chống chua cho đất. Nếu đất bị chua với độ pH dưới 5,0 rễ cây sẽ bị ngộ độc bởi nhôm (aluminium) hay mangan (manganese) và có thể gây ra hiện tượng thiếu những nguyên tố dinh dưỡng dễ liên kết với đất như canxi (Ca), manhê (Mg), Lân (P) và molypden (Mo).

4. Tưới nước và phương pháp tưới nước

4.1. Nhu cầu nước của các giai đoạn sinh trưởng cây

Nước rất cần cho sinh trưởng và phát triển của cây. Do vậy nên chọn điểm lập vườn bên cạnh hoặc gần nguồn nước hoặc có thể đào giếng để có nước tưới. Thiết kế vườn trồng phải luôn gắn liền với hệ thống tưới hoặc tiêu nước.

Ngay sau khi trồng, cây con cần được tưới nước ngay để cho cây sớm hồi xanh và bén rễ. Trong thời kỳ cây non chưa ra quả, mỗi tháng phải tưới ít nhất 1-2 lần cho cây nếu trời không mưa.

Khi cây đã trưởng thành ra quả, nhu cầu tưới nước thay đổi tuỳ theo giai đoạn sinh trưởng của cây.

– Giai đoạn ra hoa, đậu quả và phát triển lộc mới: Giai đoạn này nếu trời không mưa rất cần tưới để có một độ ẩm đất tối ưu cho cây. Cây chỉ hơi bị thiếu nước ở giai đoạn này sẽ dẫn tới lá bị nhỏ và cành lộc bị ngắn. Thiếu nước nghiêm trọng sẽ làm lá kém phát triển, hoa nở không đầy đủ, đậu quả kém và quả bị rụng nhiều.

– Giai đoạn quả phát triển: Đó là khi kết thúc rụng quả sinh lý và những quả còn trên cây bắt đầu phát triển, lá của các lộc mới cũng mọc đạt kích thước đầy đủ. Đây là lúc cây cần một lượng nước lớn nhất. Nhất thiết phải tưới cho cây nếu trời không mưa hoặc mưa không đủ nước cho cây.

– Giai đoạn quả chín: Ở giai đoạn này nếu độ ẩm đất cao sẽ làm cành lá phát triển tạo ra một tác động tiêu cực đến chất lượng quả và phân hoá mầm hoa. Do vậy không nên tưới nước vào giai đoạn này. Nếu trời mưa cần thoát nước nhanh khỏi vườn.

– Sau thu hoạch: Nếu trời không mưa, khô hạn nên tưới một lượng nước nhỏ đủ giúp cho cây phục hồi sau khi cho quả và tăng cường phân hoá học.

4.2. Các phương pháp tưới:

– Tưới rãnh:

Phương pháp này được sử dụng nếu vườn có địa hình bằng phẳng và nguồn nước dồi dào. Đào những rãnh dọc theo luống cây rồi tháo nước vào đầy rãnh để cho nước ngấm vào đất quanh tán cây. Khi bảo đảm toàn bộ rễ cây đã nhận đủ nước thì tháo nước khỏi rãnh. Phương pháp này tiết kiệm đầu tư nhưng lãng phi nước.

– Tưới bằng ống dẫn cho từng cây

5. Tạo tán và đốn tỉa cây ăn quả

Cây ăn quả là cây lâu năm, khỏe mạnh chúng có thể sống đến 20-30 năm và ra hoa kết quả hàng năm. Tuy nhiên, nếu không duy trì cây đúng kích thước và chiều cao, tán cây trong vườn sản xuất sẽ không đồng đều và phát triển rậm rạp. Trong những vườn cây rậm rạp như vậy sâu bệnh dễ phát sinh gây hại, chất lượng quả trở nên kém và không ra quả đều hàng năm. Do vậy, một chương trình tạo tán và đốn tỉa đúng đắn sẽ rất quan trọng để duy trì một vườn CAQ khỏe mạnh, năng suất và chất lượng.

5.1. Mục đích của tạo tán và đốn tỉa

Tạo tán và đốn tỉa nhằm 3 mục đích:

• Một là: Giúp cho ánh sáng và không khí tới lá để nâng cao tổng số diện tích lá hữu hiệu và tăng cường quang hợp. Nếu các cành cây được phân bổ và định hướng tốt chúng sẽ có một không gian đầy ánh sáng. Điều đó cải thiện tính hữu hiệu của việc sử dụng nước cũng như chuyển đổi các chất dinh dưỡng của cây. Kết quả là năng suất và chất lượng quả được nâng cao.
• Hai là: Tạo tán và đốn tiả đúng cách sẽ giúp cho cây có một kích thước đúng đắn. Nhờ vậy, người trồng có thể dễ dàng kiểm soát và quản lý các cây trong vườn, nâng cao sức sống (thể chất) của cây, tăng cường sức chống chịu với các điều kiện bất thuận cũng như duy trì một cân bằng hữu hiệu nhất giữa sinh trưởng thân lá và ra quả.
• Ba là: Một vườn CAQ được đốn tỉa cẩn thận ngăn nắp sẽ tạo một ấn tượng tốt đẹp về cảnh quan sinh thái cũng như tay nghề quản lý của chủ vườn. Điều rất cần cho trang trại du lịch sinh thái thời công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn.

>>>Xem thêm: Trồng Xen, Lợi Bất Cập Hại

5.2. Các tập tính nảy chồi (lộc) và sinh quả của cây có múi

– Sự bật chồi: Tại các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới, các chồi mới thường mọc vào mùa xuân, hè, thu và đôi khi cả trong mùa đông. Các chồi mùa xuân và mùa hè là quan trọng nhất chúng phải được phát triển đúng cách không quá mạnh mẽ.

– Tập tính sinh quả: Ở CAQ trưởng thành, cành sinh quả phát triền chủ yếu từ các chồi xuân và hè. Các chồi xuân mọc từ các cành sinh quả cho năng suất cao nhất. Các hoa đơn hoặc chùm hoa có thể phát triển từ đỉnh chồi hoặc các chồi nách (mắt nách).

5.3. Dáng cây và hệ thống tạo tán

Các cây ăn quả có thể mọc rất cao. Chúng nên được tạo tán để có dáng thích hợp với một trung tâm mở hay còn gọi là tán hình phễu, hình cốc. Người trồng cây sẽ có lợi nếu làm theo hệ thống này dễ dàng chăm sóc cây kể cả phun thuốc và thu hái quả, các cây trẻ cho tán mọc nhanh và ra quả sớm. Việc đốn tỉa cây được dễ dàng và tán sinh quả chiếm một diên tích lớn.

5.4. Các phương pháp đốn tỉa

Các nhà trồng cây nên chọn thời gian thích hợp để đốn tỉa. Tại các vùng cây ăn quả ôn đới và Á nhiệt đới có mùa đông lạnh, việc trao đổi chất giảm trước lúc phát lộc xuân (ra chồi xuân) vì nhiệt độ thấp và mùa khô. Thời kỳ cây bị giảm trao đổi chất chính là thời điểm đốn tỉa cây. Tỉa nhẹ (tỉa phớt) cũng có thể tiến hành vào thời vụ khác để loại bỏ các chồi không mong muốn hoặc mọc dầy.

5.5. Các nguyên tắc và thủ tục đốn tỉa

Tỉa quả: Tỉa bỏ các quả ra sớm trong năm thứ hai, thứ 3 để cây lớn nhanh. Tỉa quả khi cây trưởng thành (5-6 tuổi trở đi) sẽ làm tăng chất lượng quả.

Nói chung, người trồng cây không nên tỉa bỏ trên 15% tổng số chồi. Họ nên nghiên cứu cấu trúc của mỗi cây trước khi đốn tỉa chúng. Đốn tỉa nên bắt đầu từ ngọn cành khung thứ 3, tiếp đến là cành khung thứ 2 và sau cùng là cành khung thứ nhất. Tại mỗi cành khung, đốn tỉa nên bắt đầu từ cành cấp hai sau đến các chồi bên, các cành và chồi không mong muốn.

Chúc bà con có những vụ mùa bội thu!